Tư tưởng Hồ Chí Minh về tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách

Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng, lãnh đạo không tập thể thì dẫn đến tệ bao biện, độc đoán, chủ quan, mất dân chủ. Kết quả là hỏng việc. Phụ trách không do cá nhân thì sẽ dẫn đến tệ bừa bãi, lộn xộn, vô chính phủ, nhiều sãi không ai đóng cửa chùa, cũng hỏng việc. Từ đó, Người khẳng định: "Tập thể lãnh đạo là dân chủ. Cá nhân phụ trách là tập trung. Tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách là dân chủ tập trung". Và Người coi tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách là chế độ lãnh đạo dân chủ.

Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng phòng ngừa cách hiểu máy móc, hình thức chủ nghĩa về nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách. Theo Người, không phải vấn đề gì nhỏ nhặt, vụn vặt, một người có thể giải quyết được cũng đem ra bàn mới là tập thể lãnh đạo, đó là hiểu một cách máy móc. Song, việc nhỏ nhưng quan trọng vẫn cần tập thể quyết định.

Vì sao tập thể lãnh đạo là dân chủ? Chủ tịch Hồ Chí Minh giải thích rằng một người dù khôn ngoan, tài giỏi mấy, nhiều kinh nghiệm đến đâu cũng không thể trông thấy và xem xét tất cả mọi mặt của một vấn đề. Gộp kinh nghiệm và sự xem xét của nhiều người thì vấn đề được thấy rõ mọi mặt. Những việc đã bàn kỹ, quyết định theo tập thể rồi thì phải giao cho cá nhân phụ trách, tránh sự đùn đẩy, tranh công đổ lỗi cho nhau.

Người cầm quyền, người lãnh đạo là được dân ủy quyền. Họ sử dụng quyền lực được ủy thác, nhưng lại cứ tưởng là quyền lực của cá nhân, bắt người khác phải phục tùng kể cả những quyết định sai, đó là biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân, là cách làm phản dân chủ, vi phạm quyền làm chủ của dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần phê phán cách làm thiếu dân chủ, tác phong chuyên quyền, độc đoán trong cán bộ, đảng viên ta. Người chỉ rõ quan liêu, độc đoán, chuyên quyền là mặt đối lập của dân chủ, là kẻ thù của dân chủ, nhưng lại là căn bệnh dễ mắc phải của lãnh đạo. Nguyên nhân sâu xa của căn bệnh ấy là do cán bộ xa dân, thiếu niềm tin ở quần chúng, đồng thời những cán bộ đó cũng chưa đủ phẩm chất, năng lực làm việc theo cơ chế dân chủ, không sẵn sàng chịu sự kiểm tra, giám sát, phê bình trực tiếp của dân. Đặc biệt, họ chưa đủ năng lực làm chủ bản thân, tự chịu trách nhiệm về hành động của mình trước dân, trước pháp luật. Do không trung thực, thiếu hiểu biết mà một số cán bộ dùng mệnh lệnh thay cho việc lắng nghe ý kiến của dân, cưỡng bức dân thay cho động viên, tổ chức dân thực hiện.

Chủ tịch Hồ Chí Minh thường xuyên nhắc nhở "bệnh quan liêu mệnh lệnh chỉ đưa đến kết quả là hỏng việc", và thực hành dân chủ rộng rãi cũng là cách chống quan liêu tích cực. Để chống quan liêu, xây dựng tác phong dân chủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu mỗi một người phải quán triệt và thực hiện theo "đúng đường lối Nhân dân với 6 điều là: (1) Đặt lợi ích Nhân dân lên trên hết; (2) Liên hệ chặt chẽ với Nhân dân; (3) Việc gì cũng bàn với Nhân dân, giải thích cho Nhân dân hiểu rõ; (4) Có khuyết điểm thì thật thà tự phê bình trước Nhân dân và hoan nghênh Nhân dân phê bình mình; (5) Sẵn sàng học hỏi Nhân dân; (6) Tự mình phải làm gương mẫu cần kiệm liêm chính, để nhân dân noi theo".

Chủ tịch Hồ Chí Minh coi 6 điều trên là 6 bài thuốc chống bệnh quan liêu, trong đó Người đã 8 lần chỉ ra vị thuốc cơ bản của mỗi bài thuốc chính là Nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh chống bệnh quan liêu của cán bộ bằng Nhân dân, qua con đường thực hành dân chủ với Nhân dân. Đồng thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng yêu cầu cán bộ phải tự phòng bệnh và biết tự chữa bệnh quan liêu của chính bản thân mình bằng cách "đi sát cơ sở, nằm ở cơ sở" để "hỏi dân, học dân và hiểu dân", để "học cách so sánh của Nhân dân", "so đi sánh lại, phân tích rõ ràng là cách làm việc có khoa học". Cán bộ đi cơ sở cần phải "óc nghĩ, mất trông, tai nghe, chân đi, miệng nói, tay làm", phải năng động, xông xáo nắm bắt tình hình để mà lập chương trình, kế hoạch. Chứ không phải "đóng cửa lại viết chương trình, lập kế hoạch rồi đưa ra cột vào cổ dân chúng, bắt dân chúng theo",v.v..

Theo quan điểm Hồ Chí Minh, xây phải luôn đi đôi với chống, xây để mà chống và chống để mà xây - xây dựng tác phong lãnh đạo dân chủ để chống lại lối lãnh đạo quan liêu, độc đoán, chuyên quyền. Lãnh đạo theo lối dân chủ là văn hóa, lãnh đạo theo lối quan liêu, độc đoán, chuyên quyền là phản văn hóa. Sự khác nhau của hai cách lãnh đạo trên là ở chỗ có nhận thức đúng hay không các nguyên tắc dân chủ cốt lõi trong văn hóa lãnh đạo.

Nguồn: www.angiang.dcs.vn